Jan Sylwestr Drost. Szkło prasowane

„Jan Sylwestr Drost położył z kolei wielkie zasługi dla rozwoju szkła prasowanego, które nie cieszyło się w tym czasie zainteresowaniem innych projektantów, gdyż było uważane za tani wyrób. (…) Projektowane przez niego naczynia i przedmioty o kubicznych, prostych kształtach nie mieściły się w stereotypowych wyobrażeniach o szkle prasowanym, niektóre do złudzenia przypominały formowane ręcznie”.

Polska Szkoła Szkła Artystycznego, Kierunki i trendy w sztuce, Kolekcja Sztuki Polskiej i Światowej, nr 90, Wyd. Polskie Media Amer. Com SA, Poznań 2003

Szkło prasowane, tzw prasówka,  to wyroby szklane wytwarzane poprzez mechaniczne prasowanie stopionego szkła w matryce gładkiej lub grawerowanej za pomocą tłoczka. W odróżnieniu od szkła szlifowanego ma zaokrąglone krawędzie, szwy formy (które jednak są często usuwane poprzez polerowanie). Szkło szlifowane posiada błyszczącą powierzchnię o ostrych cięciach szlifu, które rozbijają światło na kolory spektrum,  prasowane daje srebrzysty miękki połysk.

Szkło było odlewane w otwartych formach przez Egipcjan już w V w. p.n.e., ale dopiero w XIX wieku szklarze nauczyli się kształtować szkło poprzez prasowanie. Użycie tłoczka umożliwiło producentom szkła szybkie rozprowadzenie grubego, stopionego szkła w formie, zanim się zestali, oraz umożliwiło kształtowanie form o skomplikowanych, wymyślnych wzorach. Pierwsza komercyjna maszyna do prasowania szkła została opracowana w 1825 roku przez Johna P. Bakewella w Stanach Zjednoczonych. Wynalazek tego urządzenia szybko doprowadził do masowej produkcji szkła i znacznie obniżył jego koszt. Proces prasowania stał się najważniejszym czynnikiem, który sprawił, że wyroby szklane stały się dostępne do codziennego użytku.

Salaterka ok. 1830, Boston and Sandwich Glass Factory (United States, Massachusetts, Sandwich, 1825-1888), collections.lacma.org

Salaterka ok. 1830, Boston and Sandwich Glass Factory (United States, Massachusetts, Sandwich, 1825-1888), collections.lacma.org

Szkło prasowane wytwarzano również w Anglii; pierwsza maszyna została zainstalowana w Stourbridge przez W.H.P. Richardson w 1833 r. Stamtąd technologia prasowania szkła rozprzestrzeniła się również na inne części Anglii i Europę kontynentalną i do dziś jest powszechnie stosowaną techniką produkcji wyrobów szklanych.

W latach 60-tych zrobiło też ogromną karierę w Polsce, a jednymi z najbardziej znanych polskich projektantów szkła było małżeństwo Jana i Eryki Drostów. Poznali się na Akademii we Wrocławiu, w pracowni Stanisława Dawskiego (jego uczniem był również kolejny wielki artysta – Zbigniew Horbowy).

Eryka Trzewik-Drost początkowo projektowała porcelanę dla Zakładów Porcelany “Bogucice”, z kolei Jan Sylwester Drost  odbywał staż w Szwecji, gdzie uczył się projektowania przemysłowego oraz poznawał skandynawskie wzornictwo. W 1960 roku został projektantem a później kierownikiem ds. wzornictwa w Hucie Szkła Gospodarczego Ząbkowice. Kilka lat później do Ząbkowic dołączyła żona, oboje byli związani z Hutą do końca jej istnienia. Eksperymentowali ze szkłem kolorowym i prasowanym, wprowadzając nowe rozwiązania technologiczne i nowe kształty. Wprowadzili nowe, żeliwne formy szklarskie odlewane bezpośrednio z glinianego konceptu i formy otwarte, do ręcznego prasowania szkła. Szkło wlewane na żeliwne formy, jest następnie dociskane wytłocznikiem, tworząc płaskie obiekty. Doświadczenia Eryki Trzewik-Drost z pracy w Zakładach Porcelany i jej zamiłowanie do rzeźby pozwoliło na zupełnie nowe podejście do szkła  prasowanego. Zróżnicowanie grubości ścianek nadało mu lekkości i zróżnicowało fakturę. Powstały efekty piasku, skamielin, skorup muszli, flory.

Żeliwna forma do talerzy Rotor – Wystawa Zasoby, Arena Design 2019

Żeliwna forma do talerzy Rotor – Wystawa Zasoby, Arena Design 2019

 Wystawa Zasoby – Arena Design 2019

Wystawa Zasoby – Arena Design 2019

Wśród najbardziej znanych projektów małżeństwa Drost warto wymienić kolekcje – “Asteroid” z 1975 roku, lekką “Corę” w 1978 roku,  której formę artystka wymodelowała w glinie, “Anemony”, „Diatert”, „Rotor”, „Rondo” itd. Talerzyki deserowe i salaterki z kolorowego szkła prasowanego można było spotkać w każdym polskim mieszkaniu.

Wazon z kolekcji AsteroidWazon z kolekcji Asteroid
Wazon, lata 70- te Zdjęcie Desa UnicumWazon, lata 70- te Zdjęcie Desa Unicum

Znakiem charakterystycznym naczyń „Rotor” (od łac. roto, rotare – obracać się, wirować) jest dekoracja w kształcie spirali, inspirowana rysunkiem drewnianych słoi.  Talerze o nieregularnej krawędzi posiadają relief z zewnętrznej strony, a z wewnętrznej są gładkie; powierzchnia szkła przypomina strukturę lodu.

Jan Drost zaprojektował talerz „Rotor” podczas pracy w Hucie Szkła Gospodarczego Ząbkowice, w latach 70-tych. Po latach huta upadła, ale dzięki współpracy artystą z Hutą Szkła Edwanex, kolekcja jest znów dostępna na rynku. Można ją również zobaczyć i kupić w Porcelanowej – jej ceny są wciąż konkurencyjne i wielokrotnie niższe niż szkła szlifowanego.

 Rotor

Kolekcja Rotor

Więcej zdjęć naczyń ze szkła prasowanego autorstwa Drostów z wystawy na 2 Lubelskich Dniach Modernizmu na stronie Heliotrop

Opracowanie: Anastazja Miciajewa

Źródła:

  1. Wikipedia > Early American Molded Glass.
  2. Encyclopædia Britannica > Pressed Glass.
  3. Polska Szkoła Szkła Artystycznego, Kierunki i trendy w sztuce, Kolekcja Sztuki Polskiej i Światowej, nr 90, Wyd. Polskie Media Amer. Com SA, Poznań 2003.

Kolekcja ROTOR reaktywacja w Porcelanowej

[product id="283, 112, 113, 110"]
do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper.pl