Widząc wyroby w takich sklepach jak Porcelanowa często zastanawiamy się co to jest – porcelana czy kamionka, a może fajans. Czy po prostu ceramika?
Ceramika
to najogólniejsze określenie wyrobów z naturalnych surowców powstałych w wyniku wypalania. Słowo ceramika pochodzi od greckiego keramikos, słowa pochodzącego od gliny, ziemi.
Do wyrobu materiału ceramicznego używa się gliny, kwarcu, skalenia, kaolinitu, tlenków, borków, azotków i siarczków rożnych pierwiastków.
W zależności od składu i jakości stosowanych surowców otrzymujemy różne rodzaje ceramiki.
Kamionka
– to mieszanina gliny, szamotu i piasku kwarcowego. Szkliwione kamionka jest nieprzesiąkliwa i odporna na działanie kwasów. Bardzo wytrzymała, stosowana na płytki posadzkowe. Największym i najsłynniejszym producentem kamionki w Polsce jest Bolesławiec. Historia wyrobów kamionkowych w fabrykach bolesławieckiej sięga XVII wieku. W każdym zestawie Polskiego Stołu jest jedno naczynie kamionkowe, wykonane przez Manufakturę w Bolesławcu. Talerzyk, kubek czy deska. Kamionkę używa również Aoomi Studio. Założona przez trzy studentki szkół artystycznych firma, korzystając z rodzinnego zakładu ceramiki kamionkowej na Śląsku oferuje talerze, miski i kubki w minimalistycznej formie i subtelnej kolorystyce. Inspiracją do powstania kolekcji była struktura kamieni i minerałów.
Kolekcja małych kubków Aoomi
Porcelit
wytwarzany jest ze słabej jakości surowców, kaolin, skaleń i kwarcu. Wykorzystywany jest przede wszystkim w produkcji sanitariatów, wypalany w wysokiej temperaturze 1325 stopni.
Fajans
jest najbliższy porcelanie. Do jego produkcji używa się tych samych surowców co do porcelitu czy porcelany, ale kaolin jest gorszej jakości. Produkty wypalane są w temperaturze 1000 stopni, są kruche, grube i bardziej nasiąkliwe niż porcelana. Pokrywane nieprzezroczysty szkliwem, żeby nadać wyrobom lepszy kolor. Najpopularniejszym producentem fajansu w Polsce jest Włocławek.
Porcelana
– to najwyższej jakości ceramika, w skład której wchodzą glina kaolinowa, skaleń i kwarc. Wypalana najpierw w temperaturze 920-990 stopni, na tzw. nieszkliwiony biskwit, dekorowana i szkliwione powtórnie wypalana w temp. 1280-1460 stopni. Najcieńsza z ceramik i najbardziej prześwitująca. Uderzona nożem powinna wydawać dźwięczny odgłos, w odróżnieniu od głuchego odgłosu fajansu. Ta wykonana ręcznie jest cieńsza i bardziej przepuszcza światło, większość produkcji jest jednak maszynowa, stąd i grubość większa.
Serwis obiadowy Circus – Porcelana Kristoff
Tajemnica wytwarzania porcelany była jedną z najpilniej i najdłużej chronionych tajemnic Dalekiego Wschodu. Udało się wytworzyć fajans i masę majolikową, jednak wyroby znacznie odbiegały finezją od chińskiej porcelany. Były grube, nasiąkliwe i nie przepuszczały światła. Innym pomysłem na stworzenie porcelany było połączenie technik wytwarzania szkła i technik ceramicznych. Ponieważ wyroby takie nie miały blasku wymagały powtórnego szkliwienia szkliwem ołowianym czy ołowiano-cynowym.
Ostatecznie w Europie za odkrywcę porcelany uważa się Johanna Bottgera, przy udziale fizyka, mineraloga von Tschirnhuasena. Na zamówienie króla Augusta II, ówczesnego króla Polski, w latach 1701-1714 więziony dla zachowania ścisłej tajemnicy w twierdzy w Dreźnie Bottger uzyskał pierwszy biały spieczony czerep, dzięki dodaniu białej ziemi, którą używano do pudrowanie peruk. Ziemia ta okazała się być kaolinem. Od roku 1710 porcelanę zaczęto produkować na zamku w Miśni.
Mimo prób zachowania tajemnicy produkcji porcelany, technologia szybko rozprzestrzeniła się w Europie. Powstały manufaktury w Wiedniu, Berlinie, Petersburgu. A w 1838 wyprodukowano pierwszą porcelanę w Ćmielowie, w manufakturze fajansu.
Kolekcja Ślad człowieka na fasonie Rococo
Polska jest jednym z największych producentów wysokogatunkowej porcelany na świecie. Wytwarzamy rocznie 44 tysiące ton, prawie jedną trzecią całej europejskiej produkcji. Największym producentem jest Fabryka Porcelany w Ćmielowie i Chodzieży.
Porcelana twarda składa się w 50% z kaolinu, 25% kwarcu i 25% skalenia
Poszukując receptury na cienką, przejrzystą porcelanę w XVIII wieku, kiedy jej produkcja była ściśle ukrywaną przez Chińczyków tajemnicą Thomas Frey, w 1748 roku w Bow, niedaleko Londynu wpadł na pomysł dodawania do minerałów spopielonych kości zwierzęcych. Technologię tę rozpowszechnił Josiah Spode w 1790 roku, a powstałą porcelanę – niezwykle przejrzystą i plastyczną nazywamy porcelaną kostną, Bone china.
Porcelana kostna - Bone China
składa się w 30% z biało wypalającej się gliny, 47% krzemieni, 3% skalenia i 20% popiołu z kości bydlęcych. Odwrotnie do tradycyjnej – najpierw wypalana jest w wysokiej temperaturze przynajmniej 1200 stopni (do 1450 stopni) (wypal biskwitowy) a po szkliwieniu “na ostro” w temp. 870-900 stopni. Porcelana kostna umożliwia produkcję cieńszych i bardziej transparentnych naczyń, ma większą gamę kolorów – od śnieżnej bieli po kość słoniową, a struktura szkliwa jest miększa, dzięki czemu zdobienia są bardziej trwałe a wyroby bardziej odporne na zarysowania.
Obecnie producenci odchodzą od kosztownego i dla niektórych wątpliwego etycznie dodatku kości zwierzęcych i opracowują receptury wyglądem i właściwościami przypominające Bone China, jednak w stu procentach mineralne. Taką porcelanę stosuje AS Ćmielów, swoją mineralną mieszankę opracowała również Fabryka Porcelany “Karolina” pod nazwą Fine Bone China. Wszystkie wyroby z FBC są zatem “wegańskie“.
Kolekcja Triple - zdjęcie materiały własne pracowni Ende
Na rynku spotyka się bardzo różne mieszanki porcelany, o specyficznych właściwościach i wyglądzie gotowego produktu. Jednym z wyróżniających się materiałów jest Parian. Skład tej porcelany powstał w połowie XIX wieku, w Staffordshire w Anglii. Nazwa Parian została przyjęta ze względy na właściwości przypominające biały marmur z wyspy Paros. Parian jest gliną niezwykle białą, samobłyszczącą, niewiarygodnie prześwitującą. Duża zawartość skalenia powoduje samoszkliwienie wyrobów z porcelany Parian. Wypalana w temperaturze 1200oC – 1240oC.
Papforma Monika Patuszyńska
Kolejną stosowaną przez artystów porcelaną jest niezwykle plastyczna Audrey Blackman – jedna z nielicznych mas porcelanowych, które nadają się do toczenia na kole garncarncarskim. Wyróżnia się bardzo gładką powierzchnią, ładną bielą oraz dużą przeziernością światła.
Koło garncarskie w pracowni Clayman
Zebrała i opracowała IC